Göç |

Göç

Avrupa'da kuluçkaya yatan turnalar kışı Fransa, İber Yarımadası, Türkiye, Kuzey ve Doğu Afrika'da geçirmektedir. Afrika'da kışlayan turnaların önemli bir kısmı kışlama alanlarına Anadolu üzerinden geçiş yapmaktadır. Turnaların Batı ve Orta Anadolu üzerinden geçişleri ile ilgili ilk detaylı bilimsel çalışma 1982 yılında yürütülmüş olup, toplam 12.960 birey tespit edilmiştir (The Birds of Turkey, Kirvan ve Ark, 2008).
Turnanın göç esnasında konakladığı alanlar ve göç rotaları üzerinde yapılan literatür araştırmasında göç rotaları üzerinde ve Anadolu'daki sulak alanlarda önemli sayılarda turna kaydı tespit edilmiştir. Bugüne kadar kayıt edilen en yüksek göç toplulukları Kasım 1970’de 4.186 birey, 1971'de 4023 birey ile Tuz Gölü'nde kaydedilmiştir. Bin bireyin üzerindeki diğer kayıtlar İstanbul Sarıyer'de 04 Mart 2010'da göç halinde 1800 birey, Ankara Nallıhan Kuş Cenneti'nde 25 Şubat 2012'de 1500 birey, Göksu Deltası'nda 01 Kasım 2012'de 1000 birey, Sultan Sazlığı’nda 1994 sonbaharında 1200, 18 Mart 2008'de 1800, 07 Ekim 2008'de 1000 birey, Sivas Gölova Gölü'nde ise 10 Mart 2012'de 1210 birey kaydedilmiştir. Göç döneminde Doğu Anadolu’daki önemli kayıtlar ise Eylül 1970’de Ağrı’da 80 birey, Kasım 1970’de Horasan’da 165 birey, Bulanık Ovası'nda 23 Şubat 2006'da 930 birey olarak sıralanabilir. Bugüne kadar Türkiye'deki önemli göç kayıtları Tablo-2'de verilmiştir.
Göç kayıtlarının incelenmesinden turnaların irili ufaklı gruplar halinde bir kısmının Karadeniz'i doğrudan aşarak, bir kısmının ise Karadeniz'in batısından ve doğusundan Anadolu'ya giriş yaptıkları; Anadolu'daki sulak alanlar ve çevresindeki düzlüklerde toplanarak beslendikleri ve göçlerine devam ettikleri görülmektedir.

Estonya ve Litvanya’da yapılan uydu vericili izleme çalışmaları ve Avrupa çapında birçok ülkede yapılan renkli halkalarla takip etme çalışmalar Avrupa’daki turnaların göç dinamiklerine dair birçok bilginin elde edilmesine olanak sağlamıştır.

Uydu vericisinden turna göçü

Bu çalışmalar sonucunda Avrupa’da üç farklı turna göç rotası bulunduğu tespit edilmiştir. Bunlardan birincisi ve en yoğun olanı Norveç, Danimarka, İsveç ve Almanya’daki turnaların kullandığı ve kışı İspanya, Fransa ve Tunus’ta geçirdikleri rotadır. Bu rota üzerinde oldukça fazla sayıda çalışma gerçekleştirilmiş ve çok sayıda gönüllü desteğiyle uzun yıllardır araştırma ve izlemeler devam etmektedir.

İkinci rota ise Yine kuzey Baltık ülkelerinden güneye doğru inen, Romanya ve Orta Avrupa ülkeleri ve İtalya’yı takip ederek Fas, Tunus civarında sona eren rotadır. Bu rotayla ilgili bilgiler de özellikle üzerinden geçtiği bölgelerdeki gönüllü gözlemci sayısıyla alakalı olarak oldukça fazladır.

Üçüncü rota ise Estonya ve Litvanya üzerinden başlayan, çoğu zaman Karadeniz’i direkt olarak geçen, bazen Türkiye’de Çukurova Deltası’nda son bulan, bazense İsrail ve hatta Etiyopya’ya kadar devam etmekte olan Doğu Avrupa rotasıdır.
2011 yılının Ağustos ayında Estonya'da uydu vericisi takılan bir turna 5 Kasım’da göçe başlamış, bir hafta sonra 12 Kasım’da Çukurova Deltası’na ulaşmıştır. 7 Nisan’a kadar Çukurova Deltasında kalmış, 7 Nisan’da ilkbahar göçüne başlamış ve 22 Nisan’da Ukrayna'nın Rivne bölgesine ulaşmıştır. Bütün yazı verimli tarım alanlarının ve ıslak çayırların bulunduğu bu bölgede geçirmiştir.

Uydu vericili turnalar sayesinde bu bilgileri gün gün detaylıca öğrenme şansımız oluyor. 2015 yılında Sivas ve Erzurum’da Orman ve Su İşleri Bakanlığı ve Almanya Turna Koruma Vakfı işbirliğinde düzenlenen çalışmada takılan vericiler sayesinde önemli veriler elde edilmiştir.

Turnalarımızı Koruyalım Projesi kapsamında da 2016 yılında Türkiye’de Erzincan, Ardahan ve Sivas’ta turnalara vericiler takılmış, ilerleyen yıllarda Türkiye’deki turnaların göç ve kışlama davranışları hakkında önemli bilgi elde etme konusunda çok önemli adımlar atılmıştır.